Các tộc người sống lâu đời ở Đồng Nai bao gồm Chơro, Mạ, S’tiêng và Kơ Ho thuộc nhóm loại hình nhân chủng Anhđônêdiêng; ngữ hệ Môn – Khmer, dòng Nam Á, chưa có chữ viết riêng của dân tộc mình.
Người Chơro thực hiện lễ cúng thần lúa (Sayangva) từ bao đời nay, theo thông lệ hàng năm và theo kiểu “xưa bày nay theo”, cộng đồng người Chơro lại tổ chức cúng lúa mới. Khoảng từ tháng 2-3 âm lịch, người Chơro tổ chức cúng thần lúa tại nhà dài. Lễ hội thường kéo dài trong nhiều ngày đêm. Mọi người trong làng và du khách đều được tham dự…
Để chuẩn bị cho lễ cúng lúa mới, người Chơro phải sửa soạn sạch đẹp ngôi nhà sàn, trang trí cây nêu, bàn thờ Yang và kho lúa. Chọn rẫy lúa, rẫy mì tốt và các vật cúng cần thiết trong buổi lễ. Rẫy lúa và vạt lúa chọn cúng có vị trí quan trọng trong tâm linh và lễ thức của họ, khi thu hoạch lúa, người Chơro chọn và để lại một vạt lúa tốt, được che chắn cẩn thận. Vạt lúa để lại được xem là nơi trú ngụ tạm thời của hồn lúa cho đến khi lễ cúng thần lúa được tổ chức và nghi thức rước hồn lúa là công việc đầu tiên, rất quan trọng trong toàn bộ lễ hội.
Trong không gian ngôi nhà sàn, bàn thờ Yang chiếm vị trí quan trọng, với ba tầng gắn vào vách nhà phía đông (phía mặt trời mọc). Các lễ vật bày trí trên bàn thờ gồm cây nhang có bôi huyết của vật hiến tế (heo, gà), đèn sáp, vỏ cây chùm hum để tạo hương; bông lúa rước từ vạt lúa về, các loại rau quả giống (bầu, mướp…), các loại thịt và đồ lòng của các con vất hiến tế, bánh dày, cơm lam… nhưng tất yếu và không thể thiếu đó là ché rượu cần đặt trang trọng trước bàn thờ Yang, được nối dây (bắc cầu thang) để các vị thần về đón nhận lễ vật.
Trong tri thức thẩm mỹ, hồn lúa bao giờ cũng rất đẹp. Vì thế, các tộc người đều có tục thờ cúng thần lúa và tổ chức nhiều lễ hội đậm đà bản sắc dân tộc nhằm tôn vinh cây lúa.Trang trí cây nêu trong Lễ hội Cúng thần lúa của người Chơro ấp Lý Lịch, xã Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu.
Phương Anh
